TRIZThailand.Community

เมื่อปีใหม่ที่ผ่านมาได้มีโอกาสไปเยี่ยมชมฟาร์มมังกรของเพื่อนที่ตะกั่วป่ามา ทราบมาว่าปัญหาของปลามังกรหรือปลาอโรวาน่า( Arowana) คือ ตัวผู้และตัวเมียจะมีลักษณะเหมือนกัน(monomorphic)จนแยกไม่ออก แม้จะใช้เครื่องมือไฮเทคราคาแพงที่มีขายในท้องตลาดก็ไม่สามารถระบุเพศของปลามังกรได้โดยไม่ผ่าออกมาดู ซึ่งจะเป็นปัญหามากในการซื้อขาย และ ในการจับคู่ผสมพันธุ์

ปัญหานี้ทำให้นึกถึงการแก้ปัญหาของ TRIZ โดยการค้นหา Resources ที่มีอยู่ในระบบมาแก้ปัญหาดังตัวอย่างที่จะอธิบายให้ฟังต่อไป


http://www.bangkaew.com/elearning3/mod/forum/discuss.php?d=1658

จะแยกแยะวงจรสมมูลย์ของเทวินินและวงจรสมมูลย์ของนอร์ตันที่อยู่ภายในกล่องดำได้อย่างไร

ปัญหามีอยู่ว่ามีกล่องดำ 2 ใบที่เหมือนกันทุกประการ ข้างในบรรจุวงจรไฟฟ้าที่ต่างกัน อันหนึ่งเป็นแหล่งจ่ายแรงดัน 10 โวลต์ ต่ออนุกรมกับความต้านทาน 1 โอห์ม อีกอันหนึ่งป็นแหล่งจ่ายกระแส 10 แอมป์ต่อขนานกับความต้านทาน 1 โอห์ม โดยทั้ง 2 วงจรจะมีขั้วไฟฟ้า X และ Y ต่อออกมาภายนอกให้ทดสอบด้วยวิธีการต่างๆได้ตามรูป แต่ไม่ว่าจะทดสอบด้วยการวัดกระแสหรือแรงดันที่ออกมาด้วยวิธีการใดก็ตาม ผลลัพท์ที่ได้จะเท่ากัน เพราะทั้ง 2 วงจรนี้ต่างเป็นวงจรสมมูลของวงจรเดียวกันที่เราเรียกว่าวงจรสมมูลของเทวินินและวงจรสมมูลของนอร์ตัน

อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้จากบทความในคอลัมภ์ มองมุม TRIZ ที่

http://www.tpa.or.th/tpanews/

ดังนั้น จากกล่องดำที่โจทย์ให้มา จะเห็นว่า ทั้ง 2 วงจรนี้ต่างเป็นวงจรสมมูลของวงจรเดียวกัน ไม่ว่าเราจากวัดกระแสลัดวงจร หรือ วัดค่าแรงดันในขณะเปิดวงจร หรือ จะเอาโหลดใดๆมาต่อ แล้ววัดค่าแรงดันคร่อมโหลด หรือ วัดค่ากระแสที่ไหลผ่านโหลด จะได้ผลลัพท์เท่ากันทั้ง 2 วงจรเสมอ เมื่อเป็นเช่นนี้ เราจะสามารถรู้ได้อย่างไรว่า กล่องไหนใส่วงจรแบบไหนอยู่ภายใน

โจทย์ข้อนี้สามารถแก้ได้ไม่ยากโดยใช้แนวคิดเกี่ยวกับ Resources ของ TRIZ โดยพยายามค้นหาทรัพยากรต่างๆที่อยู่ในระบบหรือรายล้อมระบบอยู่ซึ่งสามารถนำมาใช้ตอบโจทย์หรือแก้ไขปัญหาได้ เช่น ทรัพยากรในรูปของสสาร พลังงาน/แรง พี้นที่ เวลา ข้อมูลเกี่ยวกับคุณสมบัติ เป็นต้น ทรัพยากรบางอย่างอาจจะเห็นได้ชัดเจน เช่น สสาร หรือ พื้นที่ แต่ทรัพยากรบางอย่างอาจจะแฝงเร้นอยู่ เช่น พลังงาน/แรง ซึ่งจำเป็นที่เราจะต้องค้นหาทรัพยากรอย่างรอบด้านว่า มีทรัพยากรอะไรที่แฝงเร้นอยู่ที่เรานำมาใช้ประโยชน์ได้ ตัวอย่างเช่น พลังงานแรงโน้มถ่วง หรือ พลังงานความร้อน หรือ พลังงานแม่เหล็ก หรือ พลังงานไฟฟ้า เป็นต้น

แทนที่จะทดสอบโดยการต่อโหลด เราอาจทดสอบโดยไม่ต้องต่อโหลดใดๆ เพียงแค่ลองวัดพลังงานที่แผ่ออกจากกล่องดำทั้งสองโดยการเอามือวางหรือโดยใช้เข็มทิศทดสอบ เราจะพบว่า กล่องที่ใส่วงจรสมมูลของนอร์ตันจะมีอุณหภูมิสูงกว่า และ มีสนามแม่เหล็กออกมาทำให้เข็มทิศเบนทิศทางไป ที่เป็นเช่นนี้ เพราะว่ากล่องที่ใส่วงจรสมมูลของนอร์ตันจะมีกระแสไฟฟ้าไหลอยู่ภายในตตลอดเวลา ทำให้เกิดการสูญเสียพลังงานที่ความต้านทานภายในและเมื่อมีกระแสไหลผ่านตัวนำจะเกิดสนามแม่เหล็กกระจายออกมารอบตัวนำ ส่วนกล่องที่ใส่วงจรสมมูลของเทวินินนั้นเปิดวงจรอยู่ จึงไม่มีกระแสไหล

ถ้าเราเป็นผู้เชี่ยวชาญ TRIZ แต่ไม่เชี่ยวชาญในเรื่องวงจรไฟฟ้า ก็คงยากที่จะแยกแยะกล่องดำทั้ง 2 ออกจากกันได้ ทำนองเดียวกัน ถ้าเรารู้เรื่องเทคนิคการแก้ปัญหาโดย TRIZ เป็นอย่างดี แต่ไม่มีความรู้ในเรื่องปลามังกรเลย ก็คงตอบไม่ได้ว่าปลาตัวไหนเป็นเพศอะไร เราเรียกผู้เชี่ยวชาญเฉพาะเรื่องนี้ว่า Subject Matter Expert (SME) ผู้เชี่ยวชาญ TRIZ ไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญรอบรู้ไปเสียทุกเรื่อง ดังนั้น ในการแก้ปัญหาที่ตนเองไม่เชี่ยวชาญ จึงจำเป็นต้องร่วมมือกับผู้เชี่ยวชาญเฉพาะเรื่องเพื่อค้นหาคำตอบร่วมกัน โดยผู้เชี่ยวชาญ TRIZ จะเป็นผู้เสนอแนวทางต่างๆในการแก้ปัญหา

ขอยกตัวอย่างเป็นไอเดียดังนี้

ทรัพยากรพลังงาน/แรง ลองวัดสนามพลังที่เปล่งออกมาจากปลา เช่น ปลาเพศเมียจะมีอุณหภูมิสูงกว่าหรือไม่

ทรัพยากรสสาร สารเคมีในน้ำที่อยู่รอบตัวปลามีความแตกต่างกันหรือไม่ เช่น ปลาเพศเมียมีการปล่อยโฮโมนเพศออกมาหรือไม่

ทรัพยากรข้อมูลเกี่ยวกับคุณสมบัติ ปลาทั้งสองมีพฤติกรรมที่แตกต่างกันหรือไม่ เช่น ปลาตัวผู้จะมีพฤติกรรมที่ชอบโชว์มากกว่าตัวเมีย

ฯลฯ

เมื่อวานนี้ เพิ่งปรากฏข่าวบนหนังสือพิมพ์ คมชัดลึก ว่า

...ทีมวิจัยจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย นำโดย ดร.นันทริกา ชันซื่อ ใช้วิธีการตรวจสอบทางดีเอ็นเอ เพื่อใช้แยกเพศปลาให้ได้แม่นยำ เพื่อการจัดสัดส่วนปลาที่จะปล่อยลงในบ่อได้เหมาะสมและประหยัดหรือคุ้มทุนที่สุด วิธีใช้ก็ง่ายโดยไม่ทำให้ปลาช้ำหรือบาดเจ็บ เพราะว่านักวิจัยใช้วิธีการเก็บตัวอย่างจากเมือกปลา หรือสิ่งขับถ่ายต่างๆ ของปลา โดยเก็บจากระบบกรองน้ำหรือจากเมือกปลาโดยตรง...

เกษตรยุคใหม่ : ชุดตรวจแยกเพศปลาอะโรวานา

ซึ่งก็ตรงกับแนวคิดการใช้ Resources ของ TRIZ (น้ำเมือกที่ละลายอยู่ในน้ำ)

แต่การแก้ปัญหานี้ยังไม่ใช่การแก้ปัญหาในเชิงอุดมคตินัก (Ideality) เพราะยังต้องลงทุนไปหาซื้อเครื่องตรวจ DNA ซึ่งถือว่าเป็นทรัพยากรภายนอกระบบที่ต้องไปหาซื้อมาด้วยราคาแพง

ท่านใดมีวิธีการที่ดีกว่านี้บ้าง

เคยคิดแล้ว จะทำ PCR DNA amplification ได้ไปติดต่อกับนักวิทยาศาสตร์ของสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) เป็นหน่วยงานในกำกับของ กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตรงข้ามรพ.รามา แต่นักวิจัยบอกว่าโอกาส succes ยากมากเพราะเพศปลาไม่ได้เป็น XY, XX เยี่ยง human หรือสัตว์ mammal คงต้องพิสูจน์ว่าทางทีมงานจุฬาทำได้จริงหรือเป็นเพียงราคาคุย

จึงหันไปทาง imaging ใช้ ultrasonography แทน ได้ลองหลายบริษัท ปัญหาอยู่ตรงที่ ultrasound ไม่สามารถผ่านเกล็ดปลาขนาดใหญ่ของปลามังกร ต้องขอดเกล็ดซึ่งก่อ risks ต่อชีวิตปลา